Przed rewolucją 1917 r. był okręgowym kuratorem oświaty, bolszewicy zmusili go do pracy w roli kierownika sektora metodologiczno-pedagogicznego miejscowego Prolet.Kultu.*) Budziło to w nim skrajne obrzydzenie.

Do samego końca swojej służby nie rozumiał, co oznacza szyfr skryty w tej nazwie, więc tym bardziej nim pogardzał. Dreszcz wstrętu wywoływali w nim samym swoim wyglądem członkowie miejscowego komitetu, współpracownicy oraz klientela całego tego metodologiczno-pedagogicznego sektora. Znienawidził nawet samo słowo *sektor*. Och, ten sektor! Fiodor Nikitycz, ceniący wszystko to, co wytworne, a więc także olśniewającą geometrię, nigdy wcześniej nie przypuszczał, że to tak matematyczne, wspaniałe pojęcie, oznaczające części pola figury wielokątnej, zostanie tak splugawione.

W nowej pracy Chworobjowa mierziło i wściekało prawie wszystko: posiedzenia, gazetki ścienne, pożyczki w kasie zapomogowej. W domu również nie znajdował wyciszenia dla swej dumnej duszy - tam także były nasiadówki, tanie kredyty i gazetki ścienne. Znajomi rozmawiali wyłącznie o chamskich według niego rzeczach: o pensjach, które nazywali zarobkami, o miesięczniku *Pomoc dla naszych dzieci* i o społecznym znaczeniu sztuki scenicznej *Pociąg pancerny*.

Nie było żadnej ucieczki przed sowieckim ustrojem. Kiedy samotnie przemierzał na spacerze ulice swego miasta, to także tutaj dobiegały jego uszu wstrętne frazy:

- ... a wtedy postanowiliśmy go wykluczyć ze składu kierownictwa...

- ... toż ja wówczas na to: na wasze PKK jest prima kamera! Prima!

I z męką patrząc na plakaty, wzywające obywateli do wykonania planu pięcioletniego w ciągu 4 lat, Chworobjow z irytacją papugował:

- Wykluczyć! Ze składu! Naturalnie! Prima kamera! Oczywiście! W ciągu 4 lat! A jakżeż! Chamska władza!

Kiedy jego metodologiczno-pedagogiczny sektor przeszedł na całotygodniowy reżim pracy, i zamiast zwykłej porządnej niedzieli dniem wolnym stały się dla niego jakieś fioletowe co piąte *okienka*, z obrzydzeniem załatwił dla siebie emeryturę i zamieszkał daleko za miastem. Zrobił to po to, żeby odejść od sowietów i ich władzy, która zawładnęła jego życiem i pozbawiła go spokoju.

Ten monarchista-samotnik całymi dniami przesiadywał na stromych skałach i stamtąd, patrząc na miasteczko, starał się myśleć o czymś przyjemnym: o modlitwach za wyniesienie na ołtarze jakiejś świątobliwej znakomitości, o egzaminach gimnazjalnych i o swoich krewnych, którzy pracowali kiedyś w ministerstwie oświaty narodowej. Niestety, co zadziwiające, jego myśli zawsze prawie natychmiast przeskakiwały na to, co radzieckie - i paskudne.

*Ciekawość, co się teraz wyprawia w tym przeklętym Prolet.Kulcie?*

Po czym przypominał sobie wprost o pomstę do nieba wołające inne epizody: demonstracje pierwszomajowe i październikowe, wieczorki rodzinne w klubach z wykładami uczonych i z piwem, półroczne sprawozdanie sektora metodologiczno-pedagogicznego.

* Wszystko mi odebrała władza sowiecka, - rozmyślał były kurator okręgowy, - zasługi, uzyskane stopnie kariery, ordery, szacunek i pieniądze w banku. Zabrała mi nawet moje myśli i podmieniła na swoje. Jednak jest taka sfera, do której bolszewicy nigdy nie przenikną - to moje od samego Boga dane sny. Noc przyniesie wytchnienie. W swoich snach ujrzę to, co będzie sercu miłe i przyjemne.*

1931

.......................................................................................

*) Prolet.Kult. - akronim rosyjskiej nazwy oddolnego ruchu społecznego w Rosji, który miał swoje początki jeszcze za caratu, w latach 1908-9 (na nasze *Prolet.ariacka Kult.ura*); w ramach tego projektu zakładano na terenie całego imperium pierwsze szkoły dla robotników