Tryzub i hackenkreutz

Gdy latem roku 1941 na Wołyń  wkraczają Niemcy, na opłotkach prawie każdej ukraińskiej wsi czekają na nich kolorowe bramy triumfalne z napisami „SERDECZNIE WITAMY”, „CHWAŁA WIELKIEJ RZESZY I UKRAINIE”, „CHWAŁA DZIELNEJ ARMII NIEMIECKIEJ” i innymi o podobnej treści i stylu. Bramy przystrojone są kwiatami oraz  żółto-czarno-czerwonymi flagami niemieckimi i niebiesko-żółtymi ukraińskimi. Delegacje mężczyzn i kobiet w ludowych, kolorowych strojach  witają ich wielkimi bukietami kwiatów, przyjaznymi, braterskimi uściskami oraz chlebem i solą. Uśmiechy witających ich gospodarzy,  w których pobłyskują złote zęby bogatszych mieszkańców, rozbudzają w niejednym z żołnierzy nadzieję na wielkie wojenne łupy, jakie tu na tej ziemi mlekiem, miodem i złotem płynącej   na nich czekają. Przed domami wzdłuż drogi stoją cebrzyki ze schłodzonym  kwasem chlebowym. Spragnieni żołnierze mogą ugasić pragnienie po trudach marszu i po raz pierwszy skosztować tego wschodniego napoju o specyficznym smaku. Często miejscowa orkiestra gra hymny – Horst Wessel Lied oraz Szczo ne wmerła Ukraina.

Z zachodu, przekraczając Bug, Turię, Stochod, Styr, Horyń i Słucz, w kierunku Dniepru z łoskotem żelaza ciągnie regularna, dobrze zorganizowana i przez to pewna swojej wyższości nawałnica. Tysiące ludzkich automatów w dopasowanych, jakby dla każdego szytych na miarę  mundurach, wygolonych, wyprasowanych, sztywnych, pachnących mydłem i wodą kolońską - jakbyśmy dziś powiedzieli - pełny szpan. Chwilami pokrzykują władczo: los! los! halt! halt! haende hoch! Achtung! Zza karabinów maszynowych trzykołowych motocykli, z  wysokości burt ciężarówek i wieżyczek czołgów, ich oczy schowane pod sklepieniami hełmów patrzą z butą zmieszaną z pogardą na wyglądające nieśmiało zza opłotków i szyb małych okien twarze,  grupki kobiet w chustach, bose dzieci, starców na tle drewnianych chat, krzywych płotów, umajonych malwami i owocami w ogrodach.

Uśmiechnięci, dzielni niemieccy żołnierze przejeżdżają lub maszerują pomiędzy szpalerem mieszkańców - mężczyzn, kobiet i dzieci. Wszyscy Ukraińcy co do jednej duszy wyszli przed płoty domów na pobocza głównej drogi, by zobaczyć i przywitać gości znad Renu. Od tej armii promieniuje i unosi się wkoło atmosfera sukcesu. Taka armia może tylko wygrywać i czyni to  z jakąż lekkością! Ma się wrażenie, że dla takiej armii wojna, to jak spacerek po rozległych przestrzeniach pól.

Nikt nie został w chacie, nikogo nie zabrakło na głównym majdanie. Nawet ciężko chorzy podnieśli się z łóżek i wyglądają przez okna. Podniecone dzieci zadają starszym setki pytań i dzielą się z dorosłymi swoimi   świeżymi, jakże żywymi uwagami. Ta ziemia widziała na przestrzeni setek lat setki cudów. Cudów, które ją już nieraz ratowały pośród krwi i ognia, które przetaczały się przez ten najpiękniejszy na świecie, hojny żywiołami i darami natury kraj. I oto jakby ziścił się kolejny  cud na tej ziemi. Oto odległe od siebie o tysiące kilometrów dwie rzeki tak różnych kultur, Dniepr i Ren, jakby dziś zbliżyły się symbolicznie do siebie na wyciągnięcie ręki. I nie ma już między nimi miejsca dla „praklatych Lachów”, inaczej mówiąc - dla „ferfluchte Polen”(przeklętych Polaków).

Tylko niedobitki polskiej armii, maleńkie grupki żołnierzy, rannych, niedożywionych, zbolałych i wycieńczonych,  gdzieś kryją się po lasach. Dla nich to już drugi, koszmarny rok pośród śmierci, bólu, samotności i beznadziei. Bo świeże, ledwo kilkudniowe niedobitki wojsk sowieckich, mają jeszcze w leśnych ostępach, w które się sołdaci zaszyli, sporo zapasów sił, uzbrojenia i żywności, ściągniętej jeszcze kilka dni temu przez czerwonych komisarzy z miejscowej ludności.

Wkrótce okazuje się, że w tym odwiecznie słowiańskim  kraju, wiele rzeczy jest – „Nur fur deutsche”. - Tylko dla Niemców. Miejsca w tramwajach, pociągach, sklepy, restauracje,  ławki w kościołach, nawet specjalne oddziały w więzieniach.

Czasami zdarza się, że ktoś stawia na ulicy jakiegoś miasta prowizoryczną szubienicę z napisem - Nur fur deutsche. Tylko dla Niemców.

Wtedy wśród Niemców  panuje pełne napięcia poruszenie, niczym w zagrożonym mrowisku. Swoją wściekłość okupanci próbują rozładować, dokonując kolejnej zbrodni. Rozstrzeliwują niewinnych ludzi, aby zastraszyć  lokalną społeczność.

Telefonistka z Dubna dzwoni do  Krzemieńca.

- U was Niemcy już są?

- Na pewno jeszcze nie ma?

- No to czekajcie, bo u nas już są. To za jakąś godzinę będą i u was.

- Zdążycie jeszcze ukwiecić bramę powitalną, niech ją pop poświęci, trzeba ich przywitać chlebem i  sino-żowtymi chorągiewkami

- Wreszcie nas wybawią od Lachów !

Za chwilę ta wiadomość niesie się po drutach do Szumska, z Szumska do Kątów, stamtąd dalej do Buderaża, Zdołbunowa, Równego, Ostroga i innych miejscowości.

Ktoś półgłosem wypowiada życzenie:

- Żeby tylko nie byli  gorsi od Lachów.

Niemcy obiecują w ulotkach żołnierzom sowieckim, że ich wypuszczą na wolność, tylko mają oddać broń. Ale po kilku dniach wszystkich, którzy się w Kątach oddali w ich ręce, zabijają.

- Potem bulgoczą butnie - Gott mit uns -  Bóg z nami.

Ojciec czasami wspominał także, co mówił wtedy wędrowny jasnowidz i poeta, którego nazywali Wołyńskim Eliaszem. Pamiętał, jak pewnego dnia Eliasz stał boso na śniegu, a było to mroźną zimą roku 1941, i mimo dotkliwego mrozu i śniegu, który wszystkim dawał się we znaki, Eliasz nogi miał ciepłe. Jednych błogosławił, innych przeklinał. Przepowiadał, co będzie:

- Oto zaczyna się dla wielu z Was droga krzyżowa! - wołał. Niektórzy czuli, jakby droga krzyżowa z pierwszych lat chrześcijaństwa miała powtórzyć się po dwóch tysiącach lat, właśnie w tych stronach, na Wołyniu. Przez czas świąt Wielkanocnych roku czterdziestego trzeciego, o niczym innym się nie mówiło, wspominając przepowiednię Eliasza sprzed dwóch lat..

- Coś czuję, że to tutaj nasze ostatnie święta. Kto wie, gdzie następne spędzimy, jeśli przeżyjemy – mówili niektórzy.

A gdy Olgierd miał kilkanaście lat, ojciec opowiadał to jemu.

- I wiesz Olgierd, co się stało? Kolega z wojska zabił kolegę z wojska, sołtys jednej wsi, zabił sołtysa sąsiedniej wsi, swego kolegę. Mordowali wszystkich Polaków, których zdołali dosięgnąć. Nie oszczędzili nawet dzieci, starców, inwalidów  i kobiet.

- Nas Bóg jakoś wtedy ostrzegł, dzięki temu przeżyliśmy. A dziadkowi się nie udało. Ale on nie chciał nigdzie uciekać.

- Nie tylko sąsiad zabijał sąsiada, kum zabijał kuma, ale także krewny zabijał krewnego, przyjaciel zabijał przyjaciela. Gorzej. Mąż zabijał żonę, żona męża, dziecko zabijało matkę lub ojca. Zadbała o to Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów, organizując  Ukraińską Powstańczą Armię.