Bez namysłu chcę przekreślić górną połowę kartki.

- Ein moment! - zatrzymuje moją dłoń z piórem człowiek w cywilu. Szwargoce coś szybko do tłumacza, lecz w tej chwili jeden z wojskowych ostro mu przerywa i łamaną ruszczyzną zwraca wprost do mnie:

- Starsza oficyjer?

Potwierdzam skinieniem głowy.

- Wi dumala, co tiepier dzielajet? Za dwie miesiące wielikij Germania totalvictoria. Leningrad siegodnia kaput. Wi możet miet in Dojczland familia, gut rabota. Nein? Wi glupia mensch. Dumpkof!

Wychodzę z komendantury, i, nie czekając na kopniaki wachmana, sam biegnę do baraku. A tam wielki rozgwar i radosne śmiechy. Każdy opowiada, co go tam w biurze spotkało i jak się tłumaczył ze swojej decyzji. Ludzie poweseleli i wyraźnie zaczęli bardziej siebie szanować. Przecież przetrwali pierwszą tak trudną próbę charakteru: nie dali się kupić i nie poszli na współpracę.

- Ten fryc w binoklach mi fanzolił: *Czemu nie chcesz zostać tutaj u nas? - wciąż nie może uspokoić się rozchichotany Artasz. - Za dwa miesiące pojedziesz do domu. Dostaniesz od nas w swojej wiosce kilka hektarów sadu pomarańczowego, będziesz bogaty!*, a ja mu na to: *Ja i bez tego bogaty. Mam traktor, dom, swój własny sad. Chcę wrócić do siebie!* Wszystko to na poczekaniu zmyśliłem od a do zet!

- A ja żem im powiedział wprost: *W faszystowskiej Germanii nie zostanę na pewno!*. Mało mnie tam żywcem nie zjedli, tak mnie zrugali jak dziką świnię, - roześmiał się palacz Wasin.

W ciągu dwóch godzin wszyscy nasi marynarze przeszli przez całą tę *komisję*. Chętnych do podpisania wiernopoddańczej lojalki nie znaleziono, i Niemcy obeszli się niczym.

Następną próbę rozbicia naszej solidarności szkopy podjęli kilka dni później. Tym razem do komendantury wezwano wszystkich tych, którzy nosili nazwiska ukraińskie. Jak nam to później koledzy zrelacjonowali, kiedy tam ich wpuszczono, w biurze siedział nadęty swoją ważnością komendant i jakiś nieznany tłumacz w cywilu. Niemcy coś do siebie poszwargotali, i tłumacz-młody Ukrainiec zaczął:

- Wielka Rzesza jest wielkoduszna. Proponuje wam powrót na Ukrainę, gdzie będziecie wolni i będziecie pracować tylko dla siebie, żyć tak, jak to będzie się wam podobało - i uczciwie służyć Wielkiej Rzeszy. Będziecie jeść tyle, ile chcecie, pić, ile wlezie - tutaj żartobliwie pokazał znany gest, wskazujący gardło. - I płodzić dzieci z naszymi babami. - aż przy tym zarechotał i zaczął poruszać biodrami, sobą zachwycony, jak nastolatek.