NIELETNI ORMOWCY

Śliski temat, trudne oceny, mocno niejednoznaczna historia.

Od kiedy wypromowano nieletniego odbiorcę wytworów kultury jako istotną grupę konsumencką pojawiły się książki, filmy adresowane wyraźnie dla takich. W krajach „socjalistycznych”, mając z tyłu głowy Pawkę Morozowa, ten nurt twórczości też się pojawił. Tak, obok tradycyjnych historii typu niebezpieczna wyprawa ( „Podróż za jeden uśmiech”), rodzinno towarzyskich kalamburów ( „Dziewczyna i chłopak”), pojawiło się też sporo filmów i książek, których wiodącymi wątkami są śledztwa. Ludność, nastolatkowie bystrzy i ruchliwi zgłaszają jakieś problemy władzy, ta je bagatelizuje, a to wróg wewnętrzny, siły wrogie i zewnętrzne, albo koalicja tych sił prowadzą działania przeciw władzy ludowej. Więc pozytywnie zaangażowani obywatele podejmują działania oddolne. Prowadzą śledztwa, stawiają opór wrażym siłom.

Sam się takimi produkcjami jarałem jako nastolatek. Nie dostrzegając tego, że to ukryta krytyka opresyjnego państwa jakim był pryl. Bo zawsze u źródeł tych intryg była konstatacja, że to państwo i jego organy nie działają tak jak trzeba i zaradzić temu może tylko oddolna inicjatywa.

Czasem milicjant włącza się w działania, ale nie jako narzucający tryb postępowania, a jedynie jako totumfackie wsparcie ( „Wakacje z duchami”). Albo jako głupawy pomocnik młodocianych aktywistów ( „Niewiarygodne przygody Marka Piegusa”). A kiedy już tajny esbek („Pan Samochodzik i Templariusze”) bierze się za śledztwo, to nieodzowna staje się pomoc i wsparcie grupy takich „luźnych” nastoletnich harcerzy ( jakby nie było też mundurowi, przyuczeni do wykonywania rozkazów) – tu zresztą pojawia się pytania o pedofilię, bo taki dorosły zabierający pod namiot trójkę dzieciaków dziś jest jednoznaczny, wtedy też musiało to budzić obawy natury moralnej….  A gdy robi się groźnie, bo bandyci nie cofną się przed niczym by zdobyć łup, to opór stawiają im nastolatkowie ( 14 – o latkowie) – „Szatan z siódmej klasy”.

Niby tak, raczej tak, to słuszne i po linii partii, ale cenzura nie dopatrzyła. Bo pryl z tych historii wygląda tak, że społeczeństwo jest poprawnie wyedukowane i działa jak trzeba, ale wyspecjalizowane organy nie są dość czujne i robotę za nie wykonywać muszą młodociani aktywiści, harcerze, albo nawet grupy subkulturnicze infiltrowane przez agentów SB („Stawiam na Tolka Banana”). To, co się przebija z tych wszystkich historii: organy państwa działają mocno kulawo, więc świadomi i prawi obywatele sami załatwiają trudne tematy. Dziś widzę to tak, że w prylu, mimo cenzury, jako dzieciak dostawałem taki przekaz: władza jest do bani i jak sobie sami nie zrobimy, nie zadbamy, to nas okradną, załatwią i nie będziemy mieli.

Takiemu sprzecznemu wewnętrznie przekazowi byliśmy poddawani, on nas wychował w pewnym stopniu.